EM NEWSROOM

 

MILJOENEN EURO AAN ONBESTEED GELD UIT VERDRAGSMIDDELEN TUSSEN NEDERLAND EN SURINAME

Tientallen jaren wantrouwen, bureaucratie en verdwenen administratie laten reusachtige som geld onverklaard achter

EM Newsroom / Exclusief onderzoek

Uit documentonderzoek van EM Newsroom blijkt dat miljoenen euro’s, mogelijk zelfs enkele honderden miljoenen, aan verdragsmiddelen nooit zijn besteed, ondanks dat ze juridisch wél waren toegekend. Geld dat bedoeld was voor ontwikkeling, infrastructuur, onderwijs en gezondheidszorg ligt nog altijd onbeheerd of onverklaard. Het staat op rekeningen, is nooit opgevraagd of is administratief spoorloos verdwenen tussen onafgemaakte projecten en ontbrekende dossiers.

In 2013 verklaarden Suriname en Nederland dat de restanten van 13 miljoen euro aan verdragsmiddelen een bestemming hadden gekregen voor de gezondheidszorg en de agrarische sector. Maar het onderzoek van de redactie wijst uit dat er nog altijd sprake is van resterende verdragsmiddelen die kunnen oplopen tot zelfs enkele honderden miljoenen euro. De redactie heeft een optelsom gemaakt van al het uiteindelijk nooit uitgegeven geld, maar durft die niet hardop te noemen en houdt het enkel op behoorlijk veel geld dat er nog is.

Het financiële mysterie: Geld was er, geld was bestemd, maar geld is nooit besteed

De redactie analyseerde de afgelopen weken honderden documenten:
• Kamerstukken en begrotingsdossiers
• Rekenkamerrapporten uit Nederland én Suriname
• Interdepartementale memo’s van BuZa en Financiën
• Surinaamse regeringsverslagen en memories van toelichting
• Auditrapporten van de Commissie Ontwikkelingssamenwerking
• Correspondentie van projectbureaus tussen 2000 en 2015
• Archiefstukken van het Bilateraal Verdragsfonds
• Financiële overzichten van reserveringen en uitbetalingen

Elk document vertelt hetzelfde verhaal: projecten die wel op papier bestaan, maar nooit zijn uitgevoerd; miljoenen die zijn gereserveerd maar nooit zijn opgevraagd; financiële gaten die niemand kan dichten.

De opsomming is pijnlijk:
• uitvoeringsverslagen ontbreken
• financiële eindrapportages zijn nooit ingediend
• contracten liggen alleen in concept
• fysieke oplevering van talloze projecten is nergens terug te vinden

Reactie Ministerie van Buitenlandse Zaken

Het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken bevestigt aan EM Newsroom dat er vanaf 1975 omvangrijke verdragsmiddelen aan Suriname zijn toegezegd.

“Bij de onafhankelijkheid van Suriname in 1975 stelde Nederland verdragsmiddelen ter beschikking ter waarde van omgerekend € 1,58 miljard. De besteding daarvan liep herhaaldelijk vertraging op door uitvoeringsproblemen, tekortschietende verantwoordingssystemen en politieke ontwikkelingen in Suriname.”

Het ministerie geeft verder aan dat de vorige Surinaamse regering een bestemming heeft gegeven aan de resterende middelen. Uit onderzoek van de redactie blijkt echter dat het geven van een bestemming aan de gelden uit de verdragsmiddelen nog geen garantie biedt voor daadwerkelijke uitvoering, en dat nog tientallen miljoenen euro’s nooit zijn besteed of slechts gedeeltelijk in uitvoering zijn gegaan.

Duidelijkheid ontbreekt: BuZa kon geen volledig overzicht aanleveren

EM Newsroom vroeg het Ministerie van Buitenlandse Zaken om:
• een volledig overzicht per jaar
• per sector
• en per project
van alle daadwerkelijk uitgevoerde verdragsprojecten.

BuZa kon ondanks weken onderzoek geen volledig overzicht aanleveren. Het ministerie verwijst naar:
• Kamerstukken
• interne evaluaties
• en het rapport Belaste Relatie

Maar deze bronnen bieden geen sluitende financiële reconstructie.

Uit het rapport Belaste Relatie (BuZa, 2003) blijkt bovendien dat monitoring en dossiervorming destijds “structureel tekortschoten”.

Projecten die nooit werden uitgevoerd – ondanks dat het geld klaarlag
De lijst van niet-uitgevoerde projecten is omvangrijk:
• Havenmodernisering Walvisbaai – budget toegekend, nooit gecontracteerd
• Agrarisch Herstructureringsprogramma Commewijne – goedgekeurd, maar nooit gestart
• Nationaal Overheids-ICT-Plan – tientallen pagina’s ontwerp, nul uitvoering
• Waterzuivering Groot-Paramaribo (fase II) – toegewezen, maar nooit aangevangen
• Polderrehabilitatie Coronie/Nickerie – voorbereid, vervolgens stilgevallen
• Cultureel Erfgoed Restauratieprogramma – fondsen bestemd, geen contracten
• Regionale voorzieningen (markten, wijkcentra) – op papier aanwezig, maar nooit gebouwd

Soms bestaat alleen een begroting. Soms uitsluitend een juridische verplichting.

Wat wél werd uitgevoerd
In alle chaos zijn ook successen zichtbaar – maar deze verklaren slechts een deel van de totale middelen, zoals:
• renovaties aan het Academisch Ziekenhuis Paramaribo
• segmenten van de Oost-Westverbinding
• beroepsonderwijsprogramma’s
• waterprojecten in het binnenland en de districten
• schoolrenovaties en docentenopleidingen
• basisgezondheidszorgprogramma’s

Toch blijft de vraag hoe groot het deel is dat nooit tot uitvoering kwam – en waar dat geld vandaag is.

Waar is het geld nu?
Uit financiële documenten blijkt dat onbestede middelen zich mogelijk nog bevinden op:
• oude project- en fondsrekeningen
• rekeningen van ministeries
• niet-opgevraagde reserveringen bij Nederlandse instanties

Een deel is technisch komen te vervallen. Een deel ligt vermoedelijk nog steeds ongebruikt klaar.

Niets wijst erop dat het geld verdwenen is. Maar alles wijst erop dat het nooit is uitgegeven.

Hoe kon dit gebeuren?
Documenten tonen een dodelijke combinatie:

1.     Politieke stilstand en wantrouwen
“Belaste relatie” duikt op in tientallen memo’s van de jaren ’80 tot diep in de jaren 2000.

2.     Chaos in administratie
Dossiers ontbreken volledig; financiële bewijsstukken zijn onvindbaar.

3.     Gebrekkige monitoring
Geen instantie had totaaloverzicht of verantwoordelijkheid.

4.     Bureaucratische blokkades
Projecten kregen wel juridische status, maar uitvoeringsbesluiten bleven uit.

Er liggen nog altijd miljoenen aan verdragsmiddelen zonder bestemming, zonder verantwoording en zonder uitvoering.

Wat nu?
EM Newsroom pleit voor een gezamenlijke Nederlands-Surinaamse onafhankelijke onderzoekscommissie die:
• alle archieven lokaliseert en digitaliseert
• alle juridische verplichtingen toetst aan daadwerkelijke uitvoering
• financiële gaten in kaart brengt
• een eindrapport oplevert dat eindelijk inzicht geeft in vijftig jaar verdragsmiddelen

Waar is het geld nu – en wie gaat beslissen wat ermee moet gebeuren?

Dit dossier is nog lang niet gesloten.
Het is pas net geopend.