EM NEWSROOM

 

Archiefgeheimen (Slot) – Het Nederlandse verhaal

Geheime Nederlandse archieven over Surinames onafhankelijkheid

DE LAATSTE GESLOTEN DEUREN

EM Newsroom heeft vastgesteld dat delen van de Nederlandse rijksarchieven met informatie over de Surinaamse onafhankelijkheid niet volledig openbaar zijn. Het gaat om collecties waarin mogelijk belangrijke documenten zitten over de diplomatieke en politieke besluitvorming rond 1975. Deze ontdekking vormt het slot van de reeks die de redactie deze week publiceerde.

In een reactie legt het Nationaal Archief uit waaróm deze stukken niet toegankelijk zijn. De betreffende dossiers zijn namelijk onder de Archiefwet 1968 overgedragen, een wet die niet verplichtte om de reden voor geheimhouding te registreren. Daardoor is nu niet meer te achterhalen welke overwegingen destijds aan de beperking ten grondslag lagen.

De ontdekking komt aan het einde van een reeks artikelen die de redactie de afgelopen dagen publiceerde in aanloop naar de vijftigste verjaardag van Surinames onafhankelijkheid — een reeks waarin meerdere, tot nu toe onbekende details uit de historische besluitvorming al aan het licht kwamen, volledig vanuit het Nederlandse perspectief.

Maar wat nu naar voren komt, is misschien wel de meest verrassende onthulling: er bestaan daadwerkelijk nog archieven over de onafhankelijkheid van Suriname die niet vrij toegankelijk zijn.

Beperkingen zijn er nog steeds – en soms is niet duidelijk waarom

Het Nationaal Archief benadrukt dat archieven bij overdracht in principe openbaar worden, tenzij privacy, staatsbelang of het risico op “onevenredige benadeling” dit verhinderen. Toch blijkt dat in enkele cruciale archiefcollecties nog altijd beperkingen gelden, waaronder collectie 2.10.41, waarvan delen mogelijk inzicht bieden in de diplomatieke en politieke besluitvorming rond 1975.

Opvallend is dat bij deze collectie niet langer te achterhalen is waarom de openbaarheid destijds werd beperkt. De stukken zijn overgedragen onder de oude Archiefwet 1968, waarin geen duidelijke regels stonden voor het vastleggen van redenen voor geheimhouding. Daardoor blijft onduidelijk welke historische, persoonlijke of politieke belangen een rol hebben gespeeld.

Onderzoekers kunnen de stukken uitsluitend inzien na ondertekening van een verklaring onder een zogenoemde A-beperking — een uitzonderlijke situatie voor documenten over zo’n belangrijk historisch moment.

Eerder onthulde EM Newsroom al andere verborgen lagen

In de reeks artikelen eerder deze week bracht EM Newsroom al meerdere opmerkelijke bevindingen naar buiten, waaronder:

• interne spanningen tussen Nederlandse ministeries over het tempo van de onafhankelijkheidsverklaring,
• ongepubliceerde correspondentie tussen sleutelspelers aan Nederlandse zijde,
• diplomatieke notities waaruit blijkt dat zorgen over stabiliteit in Suriname destijds intensiever waren dan eerder aangenomen.

Deze onthullingen kwamen voort uit wél toegankelijke archieven. Dat er nu nóg lagen blijken te bestaan die niet zonder voorwaarden kunnen worden ingezien, maakt het beeld alleen maar complexer.

Het schaduwspel van 1980 hangt er nog steeds boven

De beperkingen rondom de onafhankelijkheidsarchieven doen denken aan de langdurige geheimhouding van documenten over de Surinaamse staatsgreep van 1980, waarvan delen pas rond 2060 openbaar worden. Dat zulke beperkingen nu ook blijken te bestaan voor stukken over de onafhankelijkheid — een moment dat symbool staat voor transparantie en een nieuw begin — roept nieuwe vragen op.

Ook archief Kooijmans niet volledig helder

Als onderdeel van dit onderzoek keek EM Newsroom ook naar de persoonlijke archieven van oud-minister Dr. P.H. Kooijmans (1973–1977 staatssecretaris van Buitenlandse Zaken en later minister), waar eveneens beperkingen gelden vanwege privacy en mogelijke benadeling van betrokkenen. Toegang is mogelijk, maar alleen via een formeel verzoek, met een wachttijd van maximaal zes weken.

Het slot – maar geen einde

De bevinding dat er nog altijd onbekende, deels gesloten archieven bestaan over de onafhankelijkheid van Suriname plaatst de historische reconstructie in een nieuw licht. Juist nu het land zijn vijftigjarig bestaan als onafhankelijke natie nadert, blijkt dat mogelijk essentiële puzzelstukken nog steeds niet voor iedereen zichtbaar zijn.

EM Newsroom sluit hiermee de huidige reeks af, maar het onderzoek stopt niet.
Nieuwe verzoeken, inzagedossiers en mogelijke vervolgonthullingen zullen volgen — totdat helder is wat er precies achter deze laatste gesloten deuren schuilgaat.